Wist u dat... Koninginnedag vroeger Prinsessedag heette? (2013)

Artikel uit de lente-editie van 2013 van het Bedakkertje.

Op 31 augustus 1885 werd de allereerste Prinsessedag georganiseerd, de vijfde verjaardag van de toen jonge prinses Wilhelmina. Dit idee kwam van de hoofdredacteur van een lokale krant: hij wilde graag meer een gevoel van eenheid in Nederland. Ook verving het de oogstfeesten, die aan het einde van de zomer werden gehouden. De eerste keer vond dit feest plaats in Utrecht, maar in de jaren erna werd het ook in andere steden en dorpen gevierd. Na de dood van koning Willem III in 1890, werd Prinsessedag opgevolgd door de viering van Koninginnedag. Deze dag ontwikkelde zich tot een feestdag voor kinderen. Op haar achttiende verjaardag, 31 augustus 1898, ging Wilhelmina regeren. Tot en met 1948 werd Koninginnedag op 31 augustus gevierd.

Tot aan de Tweede Wereldoorlog was 1 mei, de Dag van de Arbeid, de concurrent van Koninginnedag. Dat werd gevierd met grote optochten en feestelijkheden. Die dag had een politiek karakter. Pas na de Tweede Wereldoorlog werd Koninginnedag een feestdag voor alle Nederlanders. De Dag van de Arbeid raakte toen een beetje op de achtergrond als feestdag.

Nadat koningin Juliana haar moeder Wilhelmina in 1948 was opgevolgd, werd vanaf 1949 Koninginnedag gevierd op haar verjaardag, 30 april. Terwijl koningin Wilhelmina en haar familie nooit aanwezig waren bij de festiviteiten, kreeg koningin Juliana jaarlijks een bloemenhulde op Paleis Soestdijk. Ten tijde van koningin

Juliana werd op 30 april een defilé gehouden. De gehele koninklijke familie stond op het bordes van Paleis Soestdijk. Vele Nederlanders en rijksgenoten liepen langs in de kilometerslange optocht en gaven geschenken, en vooral ook bloemen, waarmee het bordes werd bedekt. 's Morgens liepen schoolkinderen in optocht naar het stadhuis om de burgemeester een aubade van patriottische liederen te brengen, afgesloten met het Wilhelmus. Daarna werden in vele dorpen en steden traditionele kinderspelen georganiseerd, zoals zaklopen en koekhappen. In veel steden vinden deze twee onderdelen nog altijd elk jaar plaats. De dag werd traditioneel besloten met een lampionoptocht. Op veel plaatsen werden en worden ook festiviteiten voor de oudere jeugd en volwassenen georganiseerd, zoals optredens van pop- en jazzbands. Vanaf de jaren vijftig was dit evenement via de televisie te volgen. Wie niet afrees naar Paleis Soestdijk kon het defilé volgen op televisie met het commentaar van Dick Passchier, die elke kruidkoek en elke wandtegel even opgewonden aanprees als ware het een wereldwonder. Terwijl Koninginnedag in de naoorlogse jaren nog een gewone werkdag was, kregen in de loop der jaren steeds meer mensen een vrije dag, zodat 30 april kon uitgroeien tot een landelijke feestdag.

En nu nog is Koninginnedag een nationale feestdag. Niet alleen hier bij ons, maar ook op Curaçao, Sint Maarten en op Aruba. Koningin Beatrix gaf op 30 april 1980 een toespraak waarin ze zei dat ze Koninginnedag wilde blijven vieren op die datum, de verjaardag van haar moeder, als eerbetoon aan haar.

Op 30 april worden in het hele land door de plaatselijke Oranjeverenigingen feesten en evenementen georganiseerd. De Koningin bezoekt samen met andere leden van het Koninklijk Huis in een of twee plaatsen de Koninginnedagfeesten. In deze plaatsen wordt ze door de plaatselijke bevolking ontvangen met speciale vieringen, die vaak de vorm aannemen van demonstraties van ouderwetse dansen en ambachten, en sport- en zangdemonstraties en bijvoorbeeld ook koekhappen. Sommige plaatsen steken het geheel in een wat moderner jasje. Het bezoek van de Koningin aan de feesten wordt altijd live uitgezonden op de televisie.

Naast de bekende vrijmarkten in bijna alle dorpen en steden, worden er ook op veel plaatsen uitgebreide openluchtfeesten gehouden. Vooral Amsterdam staat bekend om zijn grote vrijmarkt en trekt elk jaar rond de half miljoen bezoekers. Behalve Amsterdammers zelf zijn er natuurlijk ook vele duizenden bezoekers uit de rest van het land en een groot aantal buitenlandse bezoekers. Voor veel toeristen is 'Queen's Day' een van de belangrijkste evenementen van het jaar in Amsterdam. Omdat Koninginnedag voor velen een verplichte vrije dag is, grijpen veel mensen de kans aan om dan uit te slapen en de voorafgaande avond uit te gaan. Deze avond voor de Koninginnedag wordt ook wel Koninginnenacht genoemd. In Apeldoorn en omstreken staat deze nacht bekend als Prinsennacht en wordt juist de nacht na Koninginnedag Koninginnenacht genoemd.

2014

Op maandag 28 januari 2013 gebeurde er iets gedenkwaardigs: Koningin Beatrix kondigde aan dat zij per 30 april 2013 aftreedt als Koningin. Zij zal vanaf dan door het leven gaan als Prinses Beatrix, en Nederland krijgt een koning: Koning Willem-Alexander. Zijn vrouw, prinses Maxima, mag de titel Koningin gaan dragen.

Vanaf 2014 vieren we geen Koninginnedag meer, maar Koningsdag! Ook de datum gaat veranderen, maar het scheelt maar een paar dagen. Willem-Alexander is namelijk op 27 april jarig, en heeft besloten dit dan ook met het hele land te gaan vieren.