Het Verborgen Verleden van Sanna Veerman

Voorvader Hein Veerman koninklijk onderscheiden voor dappere redding van bemanning van vrachtschip.

Wie maar een beetje geïnteresseerd is in de vaderlandse geschiedenis en in de geschiedenis van historische personen, kent het populaire tv-programma ‘Verborgen Verleden’ van de NPO. Daarin wordt van bekende Nederlanders de stamboom uitgezocht en wordt gekeken of er interessante voorouders in voorkomen. Het is al zeker 10 jaar aan de gang, maar tot nu toe is er nog geen bekende Volendammer aan de beurt gekomen. Dat wil niet zeggen, dat BV’ers (Bekende Volendammers) geen interessante voorvaders of voormoeders hebben; integendeel, zou ik zeggen.
Deze keer zijn we eens op zoek gegaan naar het Verborgen Verleden van de turnster Sanna Veerman. Sanna is van Volendammer komaf en woont met haar vader Dick Veerman en moeder Mirjam Oud in Oosthuizen. Sinds een aantal jaren maakt Sanna deel uit van de nationale dames turnploeg en zij manifesteert zich daarin steeds meer als een volwaardig lid. Haar meest succesvolle wedstrijdonderdeel is de brug met de ongelijke leggers.

Een eerste aansprekende prestatie was in april 2019 tijdens de EK in Szczecin in Polen waar Sanna een keurige 6e plaats behaalde bij de finale aan de brug met ongelijke leggers. In de daaropvolgende jaren waren er geen sportwedstrijden vanwege de corona-epidemie.

De eerstvolgende wedstrijd na de epidemie was de wedstrijd om de World Cup eind februari 2022 in Cottbus, Duitsland, waar zij een zilveren medaille behaalde. En in oktober-november van hetzelfde jaar in Liverpool was er een mooie 5e plaats op de brug. In 2023 waren er zelfs drie successen die tot de verbeelding spreken: begin maart een bronzen medaille op de brug bij de World Cup in Azerbeidzjan; bij de landenwedstrijd in april in Antalya een bronzen medaille en de echte turnliefhebbers zullen zich de prachtige, verrassende 5e plaats bij de brugfinale op het WK in Antwerpen herinneren. Momenteel is Sanna dagelijks hard aan het trainen om zich voor te bereiden op de Olympische Spelen, komende zomer in Parijs. Zij maakt een grote kans op deelname en dat zou natuurlijk fantastisch zijn! We wensen haar natuurlijk van harte veel succes toe!

Hein Veerman ‘Hein Vik’ redt bemanning van de ‘Jacob en Titia’

Het vrachtschip ‘Jacob en Titia’ was een kruising tussen een schoener en een brik; het had twee masten, met aan de voorste mast vierkante zeilen, achteraan een gaffel met zeilen. De naam was ontleend aan de namen van familieleden van de reder in Winschoten, Jacob en Titia waren de namen van kinderen of kleinkinderen. Het schip voer met goederen op Engeland, Duitsland, het vervoerde onder andere marmer vanuit Italië, sinaasappelen uit Spanje en hout uit Scandinavië en de Baltische Staten.

Op donderdag 16 november 1876 was het onderweg met een flinke lading houten palen vanuit Riga, de hoofdstad van Letland. De weersomstandigheden in die week waren niet echt ongunstig: er stond gemiddeld een windkracht 5 vanuit het zuidoosten en een temperatuur van 10 graden, maar juist op die 16e november moet het zwaarbewolkt en stormachtig zijn geweest. Het kan zijn dat de stuurman een beoordelingsfout heeft gemaakt of dat het kwam door een verkeerde manoeuvre, (want een schip met een dergelijk zware lading is moeilijk wendbaar) ter hoogte van Terschelling kwam het in moeilijkheden. Het strandde op één van de gevaarlijke zandbanken van de beruchte Terschellinger Gronden, gelegen tussen Vlieland en Terschelling. Het schip maakte snel water, de bemanningsleden dreigden te verdrinken, maar tot hun grote geluk kwamen daar op dat moment de Volendammer schipper Hein Veerman, ‘Hein Vik’ met zijn knecht Kees Jonk langs varen met hun schip ‘het Zeepaard’.

Volendammer vissers nabij Terschelling

Indertijd viste een groot aantal Volendammer vissers op de Noordzee, boven de Waddeneilanden. Hun thuisbasis was de haven van West-Terschelling, alwaar ze gewoonlijk een aantal maanden achter elkaar verbleven. Onder die vissers waren ook Hein Veerman, ‘Hein Vik’ en Kees Jonk. Hein was schipper van een open botter met de naam ‘het Zeepaard’ en Kees Jonk moet zijn knecht zijn geweest. Of er meer knechten aan boord waren vertelt de overlevering niet. 

Tegen de avond van donderdag 16 november van het jaar 1876, op weg naar de thuishaven West-Terschelling, merkten zij een groot vrachtschip op, waarvan de bemanning in grote nood verkeerde. Het schip was gestrand op een zandbank en liep snel vol water. De mannen aan boord zouden zeker verdrinken. Met gevaar voor eigen leven, omdat je nooit weet welke manoeuvres zo’n groot schip maakt in zo’n situatie en of je bij het zinken niet wordt meegesleurd de diepte in, wisten Hein en Kees de 6- koppige bemanning te redden en brachten hen vervolgens in veiligheid in de haven van West-Terschelling.

De bemanning van het vrachtschip ‘Jacob en Titia’ bestond die reis uit de volgende personen: de kapitein was Willem Hendrik Prak (40 jaar); stuurman H.W. Prak (24 jaar); matroos-zeilmaker K. Huges (26 jaar); de beide lichtmatrozen Fr. Voss (18 jaar) en F.W. Detleff (16 jaar); en O. Glanen of Glannen, de kok (20 jaar).

Onderscheiden door Koning Willem lll voor “Hulde aan betoonde menschlievendheid”
Jammer genoeg is er geen getuigenverslag van de redding overgeleverd, maar deze moet heel spectaculair zijn geweest. De beide Volendammer vissers op een kleine open botter, varend op de wind, dus overgeleverd aan de nukken van de storm die er op dat moment stond, die de bemanning redden van een groot vrachtschip, dat vastligt op een zandbak en volstroomt met water. Het moet zeer tot de verbeelding hebben gesproken, op Terschelling was het hét gesprek van de dag. Het kwam daardoor ook de plaatselijke autoriteiten snel ter ore, die vonden, dat de beide redders in aanmerking kwamen voor een onderscheiding. De Commissaris van de Koning van Friesland stelde de minister van Binnenlandse Zaken op de hoogte van de dappere redding. Deze deed vervolgens een voordracht aan de toenmalige Koning Willem lll, om de beide Volendammer vissers een eervolle onderscheiding uit te reiken. Deze bestond uit een geschreven oorkonde als ”Hulde aan betoonde menschlievendheid” en een koperen penning met de beeltenis van Koning Willem lll.

De positieve beschikking van de Koning is van 2 december 1876, iets meer dan 2 weken na de redding. Gelet op de communicatiemiddelen in die tijd, de acties die door meerdere ambtenaren op verschillende locaties moesten worden ondernomen, kun je dat supersnel noemen. Het zou erop kunnen wijzen, dat de redding écht spectaculair moet zijn geweest!

De tekst van de oorkonde luidt als volgt:

JE MAINTIENDRAI
Hulde aan betoonde menschlievendheid
Aan H. VEERMAN, Volendammer schipper, wordt ‘s Konings goedkeuring en tevredenheid betuigd, wegens de redding der bemanning van het Nederlandsch Schoenerschip ‘Jacob en Titia’, in den avond van 16 November 1876, op de buitengronden van Terschelling verongelukt.
Ten blijke daarvan wordt aan H. VEERMAN dit getuigschrift en een bronzen medaille uitgereikt.
Koninklijk besluit van 2 December 1876, nummer 21.
Moed, volharding, zelfopoffering
De Minister van Binnenlandsche Zaken,
Heemskerk

Wie was Hein Veerman, bijgenaamd ‘Hein Vik’?

Deze Hein Veerman is een directe voorvader van turnster Sanna Veerman; Hij staat bovenaan vermeld in de hierboven staande stamreeks. Hein was een zoon van Gerrit Veerman, bijgenaamd ‘Tuis van Set’ en van Neeltje Schilder en werd geboren op 30 maart 1835. Hij werd bijgenaamd naar een oom van moederskant, een Hein Schilder, die ‘Hein Vik’, werd bijgenaamd. Hein werd afwisselend bijgenaamd naar die oom met ‘Hein Vik’, soms ook wel naar zijn vader met ‘Vikkie van Tuis van Set’. Van beroep was hij vissersknecht, later schipper van een eigen kwak: ‘het Zeepaard’.

Op 30 april 1865 trouwde hij met Aaltje Zwarthoed, een dochter van Klaas Zwarthoed en Aaltje Kil en zij werd geboren op 21 juli 1837. Zij moeten hebben gewoond op het Doolhof, in hetzelfde huis waar later hun zoon Klaas met zijn gezin heeft gewoond. Uit het huwelijk van Hein en Aaltje werden 8 kinderen geboren, van wie 7 dochters en slechts 1 zoon, een Klaas. Deze tak van de Veermannen heeft dus aan een dun draadje gehangen! Twee van de meisjes zijn heel jong overleden, een ander bleef ongehuwd; zoon Klaas en de 4 overgebleven dochters hebben nageslacht. Hein Veerman ‘Vik’ is overleden op 30 januari 1906, hij werd 70 jaar. Aaltje Zwarthoed overleed op 25 februari 1913 op 75-jarige leeftijd. Jammer genoeg kennen we van hen beiden geen foto’s, want we hadden wel eens willen zien, hoe die stoere levensredder eruit heeft gezien. Wie weet komt er nog ergens iets tevoorschijn.

Het schip van Hein Veerman, genaamd ‘het Zeepaard’, stond geregistreerd als een ‘open botter’ en is in juli 1882 onder de slopershamer gekomen. Blijkbaar te veel geleden van het zoute water van de Noordzee en de Zuiderzee.

Klaas Veerman, ‘Klaas Vik’ en Duurtje Molenaar
Prachtige portretfoto van Klaas Veerman, bijgenaamd ‘Klaas Vik’ samen met zijn vrouw Dieuwertje, ofwel Duurtje Molenaar, op het straatje voor hun woning op het Doolhof. Klaas was een zoon van Hein Veerman, ‘Hein Vik’ en Aaltje Zwarthoed, werd geboren op 11 maart 1872 en was van beroep vissersknecht. Duurtje Molenaar, ‘Duurtje van Stalen Jan’ werd geboren op 10 juli 1875.

Klaas en Duurtje trouwden op 13 oktober 1901. Uit hun huwelijk werden 11 kinderen geboren, 6 jongens en 5 meisjes. Eén van de jongetjes is een dag na zijn geboorte komen te overlijden. Het gezin bewoonde de ouderlijke woning van Klaas. De zussen Bep en Duur, dochters van ‘Klaas Vik’ en ‘Duur van Stalen Jan’, die allebei ongehuwd bleven, hebben hier nog jarenlang gewoond. Zij maakten, verstelden en repareerden voor iedereen die

het maar vroeg onderdelen van de Volendammer klederdracht en verdienden daar een zakcentje mee. Op hoge leeftijd plaatsten zij een advertentie in het plaatselijk weekblad Nivo met de mededeling: “Wegens ouderdom zijn wij gestopt met naaien”. Hun moeder Duurtje Molenaar is overleden op 24 maart 1948 op 72-jarige leeftijd, vader ‘Klaas Vik’ overleed op 1 april 1955; hij werd 83 jaar.

Volgende generatie: Klaas Veerman en Pietje Zwarthoed

Van de volgende generatie, Klaas Veerman en Pietje Zwarthoed, zien we hiervoor de gezinsfoto. Klaas werd bijgenaamd naar zijn vader en zijn bap met ‘Klaas Vik’, door vrienden ook wel met ‘Klaas de Robbert’.
Op de foto zien we achteraan v.l.n.r. 1. Dick Veerman, 2. Gaar Veerman, 3. Duurtje Veerman, 4. Aaltje Veerman, 5. Truus Veerman en 6. Klaas Veerman; vooraan staan en zitten v.l.n.r.: 7. Marié Veerman, 8. vader Klaas, 9. Piet Veerman, 10. moeder Pietje Zwarthoed en 11. Henk Veerman. Alle kinderen werden bijgenaamd naar hun moeder met ‘Piet’ of ‘van Pietje’. Het gezin woonde aan het Zuideinde nummer 115.

Dick Veerman, ‘Dick van Pietje’ en Maartje Veerman ‘van Thoom de Koe’

Een mooie foto van het gezin van Dick Veerman, ‘Dick van Pietje’ en Maartje Veerman, ‘Maartje van Thoom de Koe’. Van links naar rechts zien we 1. Dick Veerman, 2. Nico Veerman, 3. moeder Maartje, 4. vader Dick, 5. dochter Elsa Veerman en 6. Tom Veerman. De kinderen zijn intussen allemaal uitgezwermd, Dick en Maartje wonen aan de Jupiterlaan. Dick Veerman zullen de meesten nog wel kennen als oud-wethouder van de gemeente Edam-Volendam en is zijn leven lang actief geweest, en eigenlijk nog steeds, in het sociaal-maatschappelijk domein. Daarnaast leidde hij zijn groothandel in bouwgereedschappen Divema aan de Julianaweg; officieel (!) is hij met pensioen!

Dick Veerman en Mirjam Oud
Dick en Mirjam, de ouders van turnster Sanna Veerman, hebben elkaar ontmoet tijdens muziekoptredens in PX en in De Jozef. Dick was gitarist in een Volendammer band, Mirjam kwam als zangeres met haar band naar Volendam om hier op te treden. Zij wonen intussen alweer een aantal jaren in Oosthuizen. We zien vanaf links: Mirjam, Job, Sanna en vader Dick.

Wie was de vissersknecht Kees Jonk?

De reddingsoperatie op 16 november 1876 op de Noordzee boven Terschelling werd uitgevoerd door Hein Veerman, ‘Hein Vik’ en een Kees Jonk. Hein was de schipper van ‘het Zeepaard’ en Kees moet zijn knecht zijn geweest. We weten niet of er meer knechten aan boord waren. Maar wie was deze Kees Jonk?

Er gingen aanwijzingen richting een Kees Jonk, de voorvader van de families Jonk ‘van Lieverd’. Deze Kees werd geboren op 5 augustus 1846 en trouwde op 2 juni 1872 met een Aaltje Steur. Zij kregen 8 kinderen, van wie 7 dochters en een zoon, een Dirk, bijgenaamd ‘Pukkie van Lieverd’. Kees ‘van Lieverd’ kwam te overlijden op 14 mei 1899, betrekkelijk jong nog op 52-jarige leeftijd. Echter binnen deze familie is het verhaal van een dappere redding door hun voorvader niet overgeleverd.

Blijft de vraag staan: wie was de knecht Kees Jonk?

Hoe liep het af met de ‘Jacob en Titia’?

Na de schipbreuk is het vrachtschip ‘Jacob en Titia’ van de zandbank losgetrokken, zodat het vervolgens naar dieper water kon worden gesleept en naar de haven van West- Terschelling gebracht, alwaar de houten palen konden worden uitgeladen en verhandeld. Door in de arm genomen experts werd het schip vervolgens afgekeurd voor verdere diensten. Het wrak werd geveild voor 440 gulden destijds, de tuigage bracht nog een bedrag op van ruim 2.590 gulden. Tijdens de sloop in de haven van West- Terschelling zonk het schip. Omdat het zorgde voor verzanding en daardoor de scheepvaart zou belemmeren moest het worden gelicht en is het verder gesloopt. Voordat de laatste spijker op het kerkhof terechtkwam was het juni 1881.

Met dank aan Sanna Veerman; de broers Dick en Klaas en zus Aaltje Veerman ‘van Pietje’; Mirjam Oud; enkele leden van de Stichting Oud Winschoten; Marco Bakker; Crelis Tuijp en Evert Koning voor hun bereidwillige medewerking aan het artikel.

Vriendelijke groet van Jan Schilder ‘Vik’