De slagers van Volendam

In oktober 1981 stond in het vakblad Vlees & Vleeswaren een groot artikel over de slagers in Volendam. Allemaal Runderkampen of toch niet? We hebben n.a.v. dat artikel de slagerswereld in ons dorp weer eens geportretteerd. Met dank aan Runderkampkenner Jan Schilder [Vik] en een aantal generatiegenoten die veel wisten te vertellen. Prachtige foto’s ook. Je zult als paaskoe maar op de foto mogen en dan daarna... En een paar dagen later zegt u aan tafel: godsgruwelijk lekker dat lappie vlees.

Met dank aan: Jan Runderkamp [Jan Wim], Jan Runderkamp [van Jan Mepper], Kees Runderkamp [van Kees van Rikus], Johan Runderkamp [Tuf], Nico Runderkamp, Sijmen Runderkamp, Wim Runderkamp [Mepper], Jan Schilder [Vik], Jan Tol, Evert Koning, Lies de Boer-Tol.

Bij de naam Runderkamp denk je in Volendam gelijk aan de slager. Met maar liefst 6 slagerijen uit dezelfde familie is de naam een begrip.

Dit bijzondere fenomeen van alle Runderkamp slagerijen op het dorp is al eens eerder opgevallen. In 1981 verscheen er een artikel in het vakblad Vlees & Vleeswaren, waarin werd besproken hoe bijzonder het was dat er zoveel slagerijen waren in één klein dorp, dat natuurlijk vooral bekendstond om de visserij. Hierbij zijn de schrijvers van het artikel alle slagers afgegaan om de eigenaar te interviewen en erachter te komen van welke Runderkamp ‘ie er ien was’? Zo zijn ze langs geweest bij Kees (Bakkertje), Jan en Johan (J & J), Ton (Havenhof), Wim (Van Baarstraat), Ton (De Stient), Jan (Plutostraat) en Jan Runderkamp, nog aan de Edammerweg.

Omdat het artikel in Vlees & Vleeswaren al 40 jaar geleden is verschenen, was dit voor ons aanleiding om te kijken hoe al deze slagerijen zijn ontstaan, hoe het toen ging en vooral hoe het nu gaat. Veel hierover is eerder gepubliceerd door Jan Schilder [Vik], Runderkampkenner bij uitstek. Zijn bap van moederskant was Slager Wullempie van de Haven. Van zijn kennis is ook gebruik gemaakt bij het schrijven van dit artikel. Wist u trouwens dat er naast de Familie Runderkamp er ook nog een Familie Tol in het slagersvak zat. U leest het allemaal.

Om te beginnen is het leuk om te weten waar de Runderkampen vandaan komen. Jan Schilder [Vik] heeft daar veel en uitgebreid onderzoek naar gedaan. Jan schrijft dat hij na lang zoeken uiteindelijk in het plekje Duistervoorde bij Twello Gelderland is terecht gekomen. Daar is op 1 juli 1747 een Johan Runderkamp is gedoopt. Deze Jan werd later kastelein in Edam in de herberg Hof van Holland. Een zoon van deze Jan met de naam Evert zorgde voor verdere verspreiding van het geslacht Runderkamp. Hij kreeg een zoon Klaas die weer een zoon Willem kreeg. Deze Willem kwam in 1884 vanuit Katwoude met zijn tweede vrouw Antje Koning naar Volendam en begon, wat nu Haven 1 is, een slagerij. Hij werd ‘De Ouwe Worst genoemd.’

Dat was het begin van vele generaties Runderkampen die op het dorp een slagerij begonnen. Er zijn op dit moment zes slagers in Volendam, allemaal met een Runderkamp aan het roer. Hoe is dit slagersgeslacht tot stand gekomen?

Wullempie

Willem Runderkamp kreeg uit twee huwelijken in totaal negen kinderen. Na zijn overlijden in 1914 kocht zijn oudste zoon ‘Grote’ Klaas het pand en het perceel van de slagerij over. Klaas was zelf echter al bakker dus was het aan één van de andere zonen om de slagerij over te nemen. Omdat hij toch al jaren werkzaam was als knecht in de winkel, besloot de jongste zoon dit te doen. Willem, bijgenaamd Wullempie, huurde het pand aan de Haven 1 van zijn broer Klaas, waar hij jarenlang de winkel runde. Naar het schijnt heeft Wullempie op een dag een mooie prijs in de loterij gewonnen, waardoor hij het pand van zijn broer kon overkopen en het kon verbouwen tot een prachtige winkel met aan de achterkant een flinke slachtplaats.

Wullempie had negen kinderen, waarvan drie zoons ook slager zijn geworden: Klaas (Mepper), Cor en Henk. Henk, gehuwd met Gaar Veerman [Gaar Dekker] nam de winkel aan de Haven 1 over van zijn vader, totdat deze in 1977 werd overgenomen door Dirk Jonk (Spijker) om er een souvenirwinkel te openen. Deze winkel is er nog steeds.

De Mepper

Klaas Runderkamp [Mepper] vestigde zich ook aan de dijk op Haven 132. Hij nam de slagerij over van slager Jan Tol [Jan of Jen van Pukkie Tol]. Deze Jan/Jen was de jongste [nakomertje] van de 12 kinderen. Zijn vader overleed toen hij 19 jaar oud was. Jan Tol en zijn vrouw Aaltje Kwakman [Spierinkie] kregen één kind, een dochter Lies (88). Zij woont nu in Zaandam en kan er nog over vertellen. Lies zegt dat de Tollen van wie zij afstamt afkomstig zijn uit Katwoude. Haar grootvader begon in Volendam een klein winkeltje voor eerste levensbehoeften. Toen zijn broer Pauw assisteerde in de winkel, die in het leger ervaring had opgedaan met slagerswerk, werd af en toe een schaap geslacht. Zo is de verkoop van vlees begonnen. Na de watersnood van 1916 met als gevolg ook veel dode koeien etc. werd vleesverkoop in Volendam in zijn winkel steeds belangrijker. Jan Tol heeft ruim 40 jaar de slagerij aan de Haven geëxploiteerd. Hij trok zich

terug in de hoekwoning Edammerweg/Molenweg. Klaas Runderkamp [Mepper] nam de winkel over in 1958. De winkel heeft tot 1973 bestaan. Vanwege zijn gezondheid moest de Mepper zijn zaak sluiten.

Cor de Keurslager

Cor Runderkamp, ook wel bekend als Cor van Wullempie, heeft jarenlang boven zijn slagerij aan de Julianaweg 88 gewoond. Met zijn vrouw Joke en hun 4 kinderen heeft hij de winkel gerund, waarbij hij ook de eerste Keurslager van Volendam werd. Later zijn alle vier de kinderen in het slagersvak gerold: Wim, Ton, Herman en Jolanda. In 1961 werd het eerste filiaal geopend aan de Burgemeester van Baarstraat. Hier heeft jongste telg Herman jarenlang de leiding gehad, waarbij hij is bijgestaan door Wim en Jolanda. Ton heeft ook na een paar jaar een eigen filiaal gekregen: in 1980 opende winkelcentrum de Stient, waar nog een filiaal van Keurslagerij Runderkamp niet uit kon blijven. De Familie heeft ook in Amsterdam nog een aantal jaren een winkel gehad.

Met de komst van de andere winkels werd het pand aan de Julianaweg veranderd in een centrale werkplaats, van waaruit de andere winkels werden bevoorraad met alle vleesproducten en producten uit de worstmakerij. Uiteindelijk hebben ze ook dit pand opgezegd, waarna alleen de winkels in de Van Baarstraat en De Stient overbleven.

De worstenmakerij is verhuisd naar het Slobbeland. De beide winkels draaien nog op volle toeren. In de Van Baarstraat staat nu Cor Runderkamp aan het roer, zoon van Ton, vernoemd naar zijn grootvader. Ook hij is grootgebracht in het slagersvak dus was het voor hem een logische stap om in de voetsporen van zijn vader te treden. In 2018 is de winkel nog helemaal verbouwd met een hypermoderne uitstraling waar men als klant vooral veel zelf kan pakken. In de andere winkel staat echter een nieuw lid van de familie: Jaap Tol. Helemaal vreemd is hij niet, want hij is getrouwd 

met Jolanda Runderkamp. Verder heeft hij zijn eigen zus Ina in het slagersvak gebracht, met wie hij nu al dertig jaar samenwerkt. Bovendien is de echtgenote van Wim Runderkamp, Monique, een zus van Jaap Tol. Runderkamp is en blijft dus een familiebedrijf.

De kinderen van Wim: Niels en Sandra, hebben ook jarenlang in de slagerijen gewerkt, totdat ze toe waren aan een nieuwe stap. Zo kwamen ze met een cateringbedrijf. Onder de naam Buffetkoning weten ze tot ver buiten Volendam heerlijke gerechten, barbecues, buffetten en nog veel meer te verzorgen. Ook hebben ze in het Kras Stadion de Runderkamp Lounge een eigen restaurant waar men tijdens de wedstrijden van FC Volendam heerlijke gerechten kan bestellen. Al deze zaken hebben ze weer onder één naam geschaard: Runderkamp, zoals het ooit begon.

Slagerij J & J [Mepper & Tuf]

Jan Runderkamp [Mepper] trad in de voetsporen van zijn vader Klaas. Zijn vader maakte hem wegwijs in het slagersvak en Jan heeft ook een aantal jaren gewerkt bij Slager Wim Runderkamp [Zwarte Pad] aan het Burg Kolfschotenplein.

Jan Runderkamp [Mepper] besloot samen met zijn achterneef Johan Runderkamp [Tuf] een pand over te nemen op de hoek van de Dwarsstraat en W.J. Tuijnstraat, waar ze samen Slagerij J & J Runderkamp oprichtten.

Jan en Johan namen de zaak over van Cor Runderkamp. Cor Runderkamp [Corrie van Rikus] nam samen met zijn broer Kees [Keesie van Rikus] eind jaren ’40 van de vorige eeuw de slagerij over van hun vader Rikus Runderkamp. Corrie van Rikus ging met de zaak verder toen broer Kees in 1961 uit de zaak stapte. Kees was later verzekeringsagent. Na de eerste promotie van Volendam naar de Ere-Divisie in 1959 werd de winkel Ere-Divisieslagerij genoemd.

Cor en Kees waren broers van Willem (slagerij Zeilstraat) en Klaas (slagerij Bakkertje Sint Gerardusstraat).

Jan en Johan namen het pand over van Corrie van Rikus waarna het een Edelslagerij werd. Hier verkochten ze heel veel producten uit hun eigen worstenmakerij in Oosthuizen. Eén van hun bestverkochte producten was dan ook de warme gekookte worst. De mannen keken graag eerst bij collega-slagers voordat ze een product in hun assortiment opnamen. Hierover zei Jan Mepper in 1981 in Vlees & Vleeswaren dat ze liever eerst de kat uit de boom keken; “Afkijken van anderen is ook winst”.

In 1990 is deze slagerij verhuisd naar de Stationsstraat. Jan Runderkamp [Mepper] ging alleen verder. De naam werd niet aangepast want in dat jaar werd Jan geboren, de zoon van Jan Mepper. Jan jr. werkt ook in de zaak. De naam is dus nog volop actueel.

Jan Tuf

Johan Runderkamp [Johan Tuf] was niet de enige slager in zijn tak van de familie. Zijn vader Jan [Jan Tuf] had namelijk ook een slagerij. De ‘Tuffen’ komen allemaal van Jan Runderkamp, een broer van Wullempie. Ook deze Jan had sinds 1911 een slagerij aan de Edammerweg. Deze slagerij is jarenlang geleid door zijn zoon Jan Runderkamp [Jan Tuf] en vervolgens Jan Runderkamp jr. [Jan Tuf jr.]. Deze slagerij leverde veel aan hotels en restaurants in het centrum. Het was een goedlopende winkel. Deze slagerij is er echter na ruim zeventig jaar mee gestopt. Het pand is nu een woonhuis.

Bakkertje van Rikus (Slagerij Bakkertje)

Een andere zoon van Rikus Runderkamp was Klaas Runderkamp. Na jarenlang bij zijn vader Rikus gewerkt te hebben in de W.J. Tuijnstraat, besloot hij zelf een slagerij te beginnen. Klaas kocht van Gerrit Koning [de Skrille] in 1943 het pand op de hoek van de Sint Gerardussstraat/Sint Lambertusstraat. De vrouw van de Skrille dreef daar een kruidenierswinkel. Deze slagerswinkel staat bekend onder de bijzondere naam: Slagerij Bakkertje. Klaas was klein van stuk en vernoemd aan zijn ome Klaas, die bakker was. Hij werd daarom Bakkertje genoemd, waarna hij besloot zijn slagerij zo te noemen. In die jaren na de oorlog ging het er nog anders aan toe dan nu; de koeien werden nog naar de winkel gedreven, waar ze geslacht en uitgebeend werden. Vooral de leverworst ging goed. Indertijd was dit een product dat de relatief arme Volendammers zich wel konden veroorloven. Ook nu is de bijzondere leverworst nog een bekend fenomeen in Volendam. Zelfs Deen verkoopt deze bijzondere leverworst.

Klaas is overleden in 1969, waarna zijn zoons Henk en Kees de zaak overnamen van hun vader. In 1972 lieten ze een nieuw pand bouwen op dezelfde plek. In 2003 is Henk overleden en nam Nico het over. Henks vrouw en Nico’s moeder is ook nog dagelijks actief in de zaak. Nico vernieuwde in 2004 de gehele winkel en liet er een nieuwe productieruimte naast bouwen. In 2019 is er ook een dubbele loods bijgekomen waar nu de productie van de leverworst en de vleeswaren plaatsvindt. De bekende leverworst ondergaat een heel proces onder een geheim recept; nog steeds keurt Nico deze persoonlijk, om de kwaliteit waar zijn vader en bap om bekend stonden te waarborgen.

Willem de wethouder

Eén van de vele broers van Klaas Bakkertje was Willem Runderkamp. Hij nam in 1934 een oude slagerij over op de Zeilstraat 1. Deze winkel was eerst van Niek van Diepen. Wim en zijn vrouw Woltje moesten echter eerst geld lenen van goede vrienden voordat ze de winkel konden overnemen. Vervolgens hebben ze hier jarenlang een Modelslagerij gehad. Slager was echter niet het enige dat Willem was: hij was op politiek vlak ook heel actief. Hij heeft met tussenpozen meerdere jaren als wethouder deel uitgemaakt van het College van B&W, van januari 1946 tot en met januari 1961. Ook was hij lid van de Provinciale Staten, gemeenteraadslid en bestuurslid van de RKSV Volendam.

Van zijn slagerswinkel had hij in de jaren ‘50 ook nog een dependance op het Dril 65. Het was een slagerij van Stek de Boer. Hij was krengenslager*. Jan Wum vertelt dat zijn vader Wim van het Zwarte Pad en Willem van Rikus het plan hadden om deze winkel samen te kopen. Later belde Willem van Rikus dat hij het pand al had gekocht.

Neel en Griet, dochters van Willem van Rikus, hadden daar de verantwoordelijkheid. Toen Willem van Rikus ziek werd verkocht hij in 1959 de zaak aan neef Wim van het Zwarte Pad. Dochter Nel Kes- Runderkamp bestierde de winkel en zoon Jan werd zetbaas. Toen de winkel werd verkocht aan Jan Luttikhuizen [Bloemenweelde] werd bedongen dat er nooit meer een slagerij in gevestigd mocht worden.

De winkels in de Zeilstraat en op het Dril zijn inmiddels weg, maar de Willem Runderkampstraat, achter het Anton Deenplein, is voor eeuwig een herinnering aan de slager en wethouder die zich jarenlang heeft ingezet voor het welzijn van zijn dorpsgenoten.

* Een krengenslager is een de slager die zieke of gestorven koeien slacht.

“Slager of schoolmeester”

Eerder hadden we het de slagerij op de Edammerweg van Jan Runderkamp, broer van Wullempie. Op de foto daarbij stond vader Jan met zoon Wim van ’t Zwarte Pad. Hij is in 1909 geboren in Amsterdam maar verhuisde in 1911 mee naar Volendam, waar zijn vader dus een slagerij oprichtte. Zelf hielp hij hier vaak in mee en was hij een uitstekende slagersknecht. Ook bracht hij vaak bestellingen rond op een iets te zware transportfiets. In 1933 is hij getrouwd met Antje Kwakman, met wie hij 10 kinderen heeft gekregen. Hij trouwde na de dood van zijn vrouw met Aal Visser. Wim van het Zwarte Pad overleed in 2006.

Wim van het Zwarte pad had een grote winkel op het Burg Kolfschotenplein. Zoals al zijn voorvaderen heeft ook hij zijn kinderen opgevoed in het slagersvak. Hij stelde hen vroeger voor de keus om onderwijzer of slager te worden, vertelde zoon Jan in 1981 in het blad Vlees & Vleeswaren. “Nou”, zei hij hierover, “ik had een hekel aan school dus die keuze was snel gemaakt”. Ook zijn broer Ton is voor die laatste optie gegaan.

Jan begon in oktober 1972 een slagerij in de Plutostraat. Hij had daarvoor verschillende opties onderzocht. Hij kreeg aanbiedingen om in de Hyacintenstraat. Mgr. C. Veermanlaan, en naast Deen in de Burg. van Baarstraat een zaak te beginnen. Hij zag daarvan af omdat de keurslager al in de Burg. van Baarstraat een slagerij exploiteerde. Ook de optie Siriusplein ging niet door. Jan Runderkamp trok zich in 2002 terug uit de zaak. Hij werd overgenomen door neef Johan Keizer en Jack Veerman [Schutter].

In 1974 nam Ton zijn vaders winkel op het Kolfschotenplein over. In 1978 is de winkel aan het Kolfschotenplein nog volledig verbouwd. Broer Ton zag in 1993 het Havenhof opgebouwd worden, waar hij zelf toen met zijn slagerij naartoe verhuisd is. Deze winkel zit er nu ook nog steeds. Ondertussen zijn de gebroeders gestopt met hun beider zaken. In de Plutostraat staat nu een neef van Jan, namelijk Johan Keizer. De zaak in het Havenhof is nu overgenomen door Tons jongste zoon, Peter. Jack Schilder, neef van Ton heeft de zaak ook jaren geleid. Hij is eind 2020 gestopt.

Oars nag?

In 1981 waren de Volendammers al graag geziene klanten bij alle slagerijen. Het waren ‘Bourgondiërs’ die graag een extraatje uitgaven aan kwaliteit. Alle luxe worsten en uiteraard de leverworst waren favoriete producten en leverden zo’n 40% van de omzet op. Artikelen zoals bitterballen of kroketten werden toen amper verkocht. Waar in ons vissersdorp bijna 100 jaar geleden gemiddeld 1 dag in de week vlees werd gegeten en voor de rest vis, was het 40 jaar geleden precies andersom. Vooral biefstuk was zeer geliefd; samen met leverworst was dit het bestverkochte product in de jaren tachtig.

In dat opzicht is er weinig veranderd in die veertig jaar. Nog steeds zijn biefstuk en leverworst twee van de meest populaire producten bij de moderne slagers. Waar de verkoopsters eerder alle producten afwogen voor de klant, liggen de meeste vleeswaren nu per ons klaar in de toonbank. Ook is er een aantal andere soorten eten bijgekomen: er worden nu diverse borrelhapjes aangeboden in de vorm van wraps, sandwiches of (saté)stokjes en er liggen nu kant-en-klaar maaltijden met bijvoorbeeld pasta, bami of nasi die thuis opgewarmd kunnen worden. Bij de meeste slagerijen liggen ook lekkernijen klaar, zoals spare ribs, zure worst, salades, kip in diverse soorten sauzen of speciaal gekruid of gemarineerd vlees. Voor een feestje is het ook mogelijk om allerlei soorten schotels te bestellen met verschillende soorten worst. Een ouderwets pannetje soep is ook nog steeds te vinden bij de slager. Zoals het een Runderkamp betaamt, zijn ze ‘bezeten van lekker eten’ en dus steeds op zoek naar nieuwe gerechten of hapjes.

Zo is de leverworst van Bakkertje nog steeds de bekendste van Volendam, loopt iedereen weg met de grillworst van J & J, kun je voor een volledig verzorgd buffet terecht in de Stient of de Van Baarstraat, haal je op zaterdag een vers belegd pistoletje met shoarma of gekruide kip uit de warme wok in het Havenhof en vind je in de Plutostraat heerlijk gemarineerde varkenshaas. Ze zijn daar wel gestopt met de verkoop van ijs en chips, maar de kinderen van toen lopen daar nu waarschijnlijk met hun eigen kinderen naar binnen. Uiteraard mogen nog steeds alle kinderen een plakje worst pakken. Dat blijft immers de specialiteit van ál onze Volendamse slagers.

Door Amanda Veerman